سرقفلی در حقیـقت وجه و پـولی است که مستأجر برای مالکیت منافع یک مکان تجاری به مؤجر و مالک پرداخت میکند ولی همچنان مالکیت عین و ملک مکان تجاری متعلق به مؤجر و مالک باقی میماند و برای استفاده مستأجر از عین و ملک مکان تجاری قرارداد اجاره با صاحب ملک منعقد میشود و اجاره بها توسط مستأجر به مؤجر و مالک پرداخت میشود.

سرقفلی

سرقفلی در لغت عبارت است از حقی که بازرگان و کاسب به محلی پیدا می کند، به جهت تقدم در اجاره، حسن شهرت، جمع آوری مشتری و رونق کسبی که در اثر عملکرد مستاجر محل بوجود می آید.
(قانون روابط مالک و مستأجر،مصوب خرداد ماه 1339 که به صراحت حق کسب و پیشه و تجارت را شناخته است.)

 حق کسب و پیشه یا تجارت

حق کسب و پیشه یا تجارت حقی است که به طور تدریجی و به مرور زمان برای مستاجر کسب و پیشه یا تجارت به وجود می آید .در نتیجه بعد از اینکه مستاجر کار و فعالیت کرد و در نزد مشتریانش اعتباری بدست آورد ،حقی برای او به وجود می آید که به آن حق کسب و پیشه یا تجارت می گویند(حق مالی در اثر مرور زمان برای مستاجر بوجود می آید. (قانون روابط موجر و مستاجر سال 56)

مثالی برای سرقفلی به زبان ساده

در موقع انعقاد عقد اجاره محل تجاری مالک علاوه بر کرایه که از مستاجر می گیرد در همان ابتدا وجهی هم تحت عنوان سرقفلی می گیرد، مستاجر با دادن وجه سرقفلی به مالک، یک حقی پیدا میکند که به واسطه این حق نسبت به دیگران در اجاره کردن محل مزبور حق تقدم دارد و اگر مستاجر محل را دوباره اجاره نکند و بخواهد  محل را تخلیه کند مالک وجه سرقفلی که در ابتدای اجاره از مستاجر گرفته به قیمت عادله روز به او بر میگرداند .و اما یه موقع هست مالک در ابتدا از مستاجر سرقفلی نمی گیرد و به مستاجر حق می دهد که در صورتی که مستاجر نخواهد خودش به فعالیت تجاری ادامه دهد ملک را بتواند به دیگری انتقال دهد پس در صورتی که مستاجر اول حق انتقال به غیر داشته و در ابتدا به مالک سرقفلی نداده باشد می تواند از مستاجر جدید سرقفلی بگیرد و مستاجر جدید هم در صورت تخلیه باید سرقفلی را از مستاجر اول بگیرد و نمی تواند به مالک مراجعه کند .

مثالی برای حق کسب و پیشه به زبان ساده

هر کاسبی 2 دسته مشتری دارد ،یه سری مشتری های گذری و یک سری مشتری های دایمی که معمولا مشتری گذری بستگی به موقعیت و محل کسب دارد ولی تعداد مشتریان دائم ناشی از فعالیت مثبت و حسن شهرت و حسن عمل و ابتکار و اعتبار کاسب و تجارتخانه دارد که در واقع نوعی سرمایه غیر مادی تاجر محسوب میشه ،وقتی مستاجر ملک تجاری محل کسب و تجارتخانه خود را تخلیه می کند تغییر محل کسب باعث میشه تعداد زیادی از مشتریان خود را از دست بدهد و در واقع سیرمایه معنوی که در طول سالها به دست آورده است از دست می دهد از این رو قانون روابط موجر و مستاجر سال 56 حقی تحت عنوان حق کسب و پیشه به این تاجر داده که حق تقدم نسبت به دیگران در اجاره محل دارد.

میزان و ارزش سرقفلی چگونه و توسط چه کسی تعیین می شود ؟

سرقفلی با توجه به نوع بنا ،کمیت و کیفیت آن و موقعیت محلی و تجهیزات و امکانات آن توسط مالک پیشنهاد و با توافق طرفین تعیین می شود و در صورت عدم توافق دادگاه تعیین می کند.(ماده 10 قانون روابط موجر و مستاجر 76)

میزان و ارزش حق کسب و پیشه چگونه و توسط چه کسی تعیین می شود ؟

حق کسب و پیشه اصولا طول مدت اجاره و حسن شهرت مستاجر که در معروفیت محل مزبور موثر افتاده است و نوع کسب و پیشه و تجارت ،ملاک قرار می گیرد و توسط دادگاه و با جلب نظر کارشناس تعیین می شود .(م 18 قانون روابط موجر و مستاجر سال 56)

حق کسب و پیشه به چه کسی پرداخت می شود ؟

به مستاجر متصرف پرداخت می شود .مالک اگر قصد تخلیه ملک را داشته باشد باید حق کسب و پیشه را به مستاجر شغل مزبور بدهد و اگر ندهد مستاجر به دادگاه مراجعه می کند و اگر مستاجر حق انتقال به دیگری داشته باشد از مستاجر دوم حق کسب و پیشه دریافت می کند .(م 19قانون روابط موجر و مستاجر 56)

نکته :حق کسب و پیشه از طرف مالک (موجر)یا از طرف مستاجر جدید به مستاجر اول پرداخت می شود .

سرقفلی  به چه کسی پرداخت می شود؟

وجه (سرقفلی) از طرف مستاجر ملک تجاری به مالک (موجر) پرداخت می شود که در پایان مدت اجاره به مستاجر برمی گرداند.(ماده 6قانون روابط موجر و مستاجر 76) یا از طرف مستاجر دوم به مستاجر اول پرداخت می شود در صورتی که مستاجر اول حق انتقال مورد اجاره به دیگری را داشته باشد(تبصره 1ماده 6 قانون روابط موجر و مستاجر 76 )